Geçmişten Günümüze Ambulans
Geçmişten Günümüze Ambulans Kelimenin kökeni Latince ambulare’dir ve yürümek ya da hareket etmek anlamına gelmektedir ve bu eski tarihlerdeki tıbbi müdahaleler için hastaların taşınarak ya da tekerlekli sandalye benzeri bir şekilde itilerek götürülmesinden gelmektedir. Kelimenin orijinali bir ordunun peşinde hareket eden hareketli hastane anlamında kullanılmıştır. Bilinen insanlık tarihi süresince kazalar, savaşlar ve afetler sonucu yaralanan ve acil sağlık sorunuyla karşılaşan hasta ve yaralılar için çeşitli tıbbi girişimler yapılmıştır. Geçmişten Günümüze Ambulans 5000 yıl önce Mısır’da acil tıbbi müdahalelerin geliştirildiği ve uygulandığı, eski Yunan ve Roma uygarlıklarının ilkyardım ve savaş meydanlarından yaralıların taşınması ile ilgili uygulamalar yaptıkları bilinmektedir. Geçmişten günümüze ambulans ilk ambulans benzeri araç, atlı arabalarla 1487 yılında Malaga kuşatması sırasında İspanyol ordusu tarafından kullanılmıştır. Napolyon’un baş cerrahı Baron Domique Larrey, Prusya seferi sırasında ilk kez askeri tıbbi birliği kurmuş ve 1793 yılında atlı arabalarla oluşturulan ve uçan ambulans denilen araçlarla hasta ve yaralılar taşınmıştır. 1881 ve 1882 yıllarında İngiltere ve İskoçya’da kilise yardım örgütleri Kraliçe Victoria’nın izniyle savaş yaralıları ve ilkyardım konularında teşkilatlanma ve kitap yayınlama izni almışlar ve ilk ambulans birlikleri de kurulmaya başlanmıştır. Geçmişten günümüze ambulans 1878 yılında ilk sivil ambulans organizasyonu Londra’da kurulmuş ve ilk tam gün süreli ambulans servisi 1897 yılında yine Londra’da hizmet vermeye başlamıştır. Birinci ve ikinci Dünya Savaşlarında çok sayıda hasta ve yaralı kara ambulansları yanında hastane trenler, gemiler, uçak ve helikopterler ile hastanelere taşınmış, özellikle Kore ve Vietnam savaşları sırasında askeri helikopterler yoğun bir şekilde yaralıları taşıma amacı ile kullanılmışlardır.
Geçmişten günümüze ambulans 1986 yılında 077 Hızır Acil Servis adı altında Ankara, İstanbul ve İzmir illerinde Valiliklerin koordinasyonunda Belediyeler ve İl Sağlık Müdürlüklerinin işbirliği ile küçük çapta da olsa günümüzdekine benzer bir ambulans hizmeti verilmeye başlanmıştır. 077 numaralı telefondan 24 saat hizmet veren bir merkezi arayanlara içerisinde hekim olan ambulanslar bu yıllarda ilk kez gönderilmiştir. Ambulanslar içerisinde yeterli tıbbi malzeme olmamakla birlikte İl Sağlık Müdürlüklerince hastanelerden görevlendirilen hekimler ve tecrübeli belediye şoförleri ile hastalara yerinde tıbbi tedavi uygulamaları ilk kez bu yıllarda uygulanmaya başlamıştır. Ankara’da Numune Hastanesi, İstanbul’da Üsküdar, Beyoğlu, Fatih, K. Çekmece’ de, İzmir’de Eşrefpaşa Belediye Hastanesi, Atatürk Eğitim Hastanesi ve Karşıyaka Devlet Hastanesinde 3 ambulans merkezi oluşturulmuştur. O yıllarda yapılan protokoller gereğince ambulans hizmetlerinin finansmanı belediyeler tarafından karşılanmakta idi. 1991-1992 yıllarında Türk Telekom tarafından geçilen yeni sistem nedeniyle 077 nin yerine 112 numarası ambulans numarası olarak kullanılmaya başlanmıştır. Belediyelerin yeterli destek vermemesi ile her geçen yıl güç kaybeden ambulans hizmetleri 1994 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından başlatılan “112 Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri Projesi” ile Ankara, İstanbul ve İzmir illerinde yeniden ele alınmıştır. Önceleri Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü çatısı altında sürdürülen bu hizmetin daha sonra Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredildiğini görmekteyiz. İllerde İl Sağlık Müdürlükleri bünyesinde 1995 yılında Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri Şubeleri kurulmuş, sistemin finansmanı genel bütçeden sağlanmaya çalışılmıştır. Sistemde kullanılan ambulansların büyük bir çoğunluğunun Kanada’dan ithal edilen Chevy-Van tipi Amerikan ambulansları olması,bu ambulansların yedek parçalarının yurt dışından ithal edilmesi, akaryakıt giderlerinin yüksek maliyet getirmesi nedeniyle hizmetin sürdürülmesi ve geliştirilmesinde büyük zorluklar yaşanmıştır. O yıllarda İzmir’de 6 istasyonda 8 ambulans ile sadece şehir merkezinde hizmet verilmekteydi. Geçmişten günümüze ambulans 1995 yılında ilk kez Almanya’nın Hannover şehri yakınlarındaki bir merkeze Sağlık Bakanlığı tarafından gönderilen 12 hekim ile yurt dışındaki gelişmeler takip edilmeye çalışılmıştır. 1993 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Yüksek Okulu bünyesinde Kanada Cambrian Collage desteği ile Paramedik Programı başlatılmış olup, programa alınan 14 öğrenci 1994 yılında Türkiye’nin ilk paramedikleri olarak mezun olmuşlardır. 1996 yılında ambulanslardaki sağlık personeli gereksinimini karşılamak üzere Sağlık Bakanlığına bağlı okullarda (Sağlık meslek liseleri olan bu okullar sonradan Milli eğitim Bakanlığına devredilmiştir) ilkyardım ve acil bakım teknisyenliği (ATT) bölümleri açılmıştır. 1996 yılında üniversiteler ve eğitim araştırma hastanelerinin destekleri ile 112 ambulans servislerinde ilk hizmet içi eğitimlere başlanmıştır. Aynı yılda, Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulan bir komisyonla “Acil
özel ambulans
Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği” için çalışmalara başlanmıştır. Bu komisyon İzmir ilinde “Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği” çalışmalarını sürdürmüş ve komisyonun hazırladığı yönetmelik taslağı 1997 yılında Bakanlığın görüşüne sunulmuştur. Geçmişten günümüze ambulans Acil Sağlık Hizmetlerinin Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne bağlanması, yönetimde olan değişiklikler nedeniyle bu yönetmelik bir türlü yayınlanamamıştır.
Sağlık Bakanlığı bünyesinde helikopter ambulans uygulaması ilk kez hizmet alımı yolu ile 2008 yılında Ankara’ da faaliyet göstermeye başlamıştır. İlk aşamada 4 bölge ili olan Ankara, İstanbul, İzmir, Erzurum’da hizmete başlanmış, daha sonra hizmet yaygınlaştırılarak 15 farklı ilde 17 helikopter ile helikopter ambulans sistemi faaliyete geçirilmiştir. Hava ambulanslarında görev yapacak sağlık personeline ilk Havacılık Tıbbı eğitimi İzmir Urla Eğitim Merkezinde Havacılık Tıbbı ve Acil Ambulans Hekimleri Dernekleri’nin bilimsel destekleri ile verilmiştir. 2010 yılı Nisan ayından itibaren birisi turbo jet ve uzun mesafeli, 3 adet turboprop pervaneli (kısa pisti olan havaalanlarına da inebilecek yapıda) ambulans uçak hizmete girmiştir.
Günümüzde, ülkemizdeki hastane öncesi acil sağlık hizmetleri gelişmiş Avrupa ülkeleri düzeyine ulaşmış, diğer ülkeler için de bir model olma özelliğine kavuşmuştur.
